Afval Energie Bedrijf – Tegenvallende resultaten

De belangrijkste conclusie is dat op onderdelen het besluitvormingsproces te kort heeft geschoten. Er is onvoldoende informatie verzameld, de wel beschikbare informatie is niet altijd adequaat gebruikt en de besluitvorming was niet op alle punten weloverwogen. Het tekortschietende besluitvormingsproces heeft volgens de rekenkamer geen invloed gehad op het besluit om AEB te verzelfstandigen. Wel had een beter proces een beter inzicht opgeleverd in de realiseerbaarheid en haalbaarheid van de transitieprojecten, de financiële prognoses en de waarde van AEB. De rekenkamer denkt dat afwaardering van AEB onontkoombaar was, maar de omvang is aanvechtbaar.

Het college plaatst kanttekeningen bij de conclusies van de rekenkamer. De kanttekeningen van het college hebben te maken met de volgende onderwerpen:

1. Het beheersen van de risico’s van de transitieprojecten bij de verzelfstandiging.
2. De mate waarin marktomstandigheden een rol hebben gespeeld bij de winstverwachtingen.
3. De hoogte van de afwaardering van AEB door de gemeente.
4. Het risico omtrent het alleenrecht.

De rekenkamer begrijpt de kanttekeningen van het college, maar deelt ze niet. In het nawoord gaat de rekenkamer uitgebreid in op de reactie van het college over de conclusies.

De gemeente Amsterdam heeft per 1 januari 2014 het afval- energiebedrijf AEB Amsterdam verzelfstandigd. In de loop van 2014 meldde de directie dat de financiële tegenvielen. Hierdoor moest de gemeente de dividendverwachtingen naar beneden bijstellen. Ook heeft zij de waarde van AEB afgewaardeerd. De tegenvallende resultaten waren voor de gemeenteraad aanleiding om de rekenkamer te verzoeken onderzoek te doen. De rekenkamer heeft onderzocht of het besluitvormingsproces van de verzelfstandiging adequaat is geweest.

De rekenkamer doet vijf aanbevelingen ter verbetering van het deelnemingenbeleid van de gemeente:

1. Neem concrete richtlijnen op voor het verzamelen van financiële informatie.
2. Neem het doel van tegenspraak op en richtlijnen voor een plan van aanpak om dat doel re realiseren.
3. Neem op dat in besluitvormingsdocumenten duidelijk moet worden gemaakt of het college een situatie beoordeelt als vertegenwoordiger van de toekomstige onderneming, aandeelhouder of financier.
4. Neem op dat het college per deelneming moet overwegen welke invulling van het aandeelhouderschap het meest gewenst is.
5. Neem op dat versnelling van het proces en andere afwijkingen van het deelnemingen beleid alleen mogelijk zijn op basis van een plan van aanpak dat aan de gemeenteraad is voorgelegd.

Daarnaast doet de rekenkamer twee aanbevelingen gericht op de gemeente als aandeelhouder van AEB:

1. Stel je als gemeente als aandeelhouder actief op richting AEB.
2. Verzoek AEB om de mogelijkheden te onderzoeken om binnen AEB een duidelijker onderscheid te maken tussen publieke en niet publieke activiteiten.

Het college zegt zich te kunnen vinden in een groot deel van de aanbevelingen en zal waar relevant deze verwerken in de uitvoeringsnota Doelgericht op afstand II. De rekenkamer heeft echter de indruk dat volgens het college veel aanbevelingen al verwerkt zijn in het deelnemingenbeleid. De rekenkamer kijkt daar wat anders tegenaan en heeft daarom uitgebreid gereageerd in het nawoord.

Het doel van dit onderzoek was het beoordelen of het verzelfstandigingstraject van AEB adequaat heeft plaatsgevonden. Voor het verzelfstandigen en privatiseren van bedrijfsonderdelen en het beheer van deelnemingen heeft de gemeente spelregels vastgelegd in de nota Doelgericht op afstand uit 2008 en herzien in 2013. De rekenkamer is mede op basis van deze nota’s nagegaan of de besluitvorming en de informatievoorziening aan de raad goed is verlopen.

Bestuurlijk rapport

Het bestuurlijk rapport geeft een samenvatting van de bevindingen uit de onderzoeksrapporten deel 1, 2 en 3. Daarnaast bevat het een analyse inclusief 7 aanbevelingen. Ook zijn de van het college van B&W en van de directie AEB ontvangen bestuurlijke reacties integraal in dit document opgenomen. Beide reacties zijn voorzien van een nawoord van de rekenkamer.

Onderzoeksrapport deel 1

In dit rapport worden de onderzoeksvragen betreffende het verzelfstandigingstraject van AEB behandeld en beantwoord.

Onderzoeksrapport deel 2

In deel 2 wordt ingegaan op een aantal specifieke onderwerpen die bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen in deel 1 naar voren zijn gekomen. Dit betreffen: de transitietrajecten, de winstverwachtingen, de (af-)waardering AEB en het verleende alleenrecht van de gemeente aan AEB.

Onderzoeksrapport deel 3

Deel 3 geeft een meer uitgebreide historische schets van de verzelfstandiging van AEB.

Samenvatting

De samenvatting is afkomstig uit het bestuurlijk rapport. Hierin staan de hoofdconclusies uit het onderzoek inclusief de gevolgen van het inadequate besluitvormingsproces.

Opzet verzoekonderzoek AEB

Dit document was als bijlage gevoegd bij de rekenkamerbrief aan de gemeenteraad waarin we de aanpak van ons onderzoek in hooflijnen hebben beschreven. In bijgevoegd document zijn ook de resultaten van onze eerste verkenning opgenomen: (1) een beschrijving van de geschiedenis van het verzelfstandigingstraject vanaf 2006; (2) een overzicht van de jaarresultaten AEB en de verwachte dividendprognoses; (3) een beschouwing over het waarderen van bedrijven.

Opzet verzoekonderzoek AEB

Dit document was als bijlage gevoegd bij de rekenkamerbrief aan de gemeenteraad waarin we de aanpak van ons onderzoek in hooflijnen hebben beschreven. In bijgevoegd document zijn ook de resultaten van onze eerste verkenning opgenomen: (1) een beschrijving van de geschiedenis van het verzelfstandigingstraject vanaf 2006; (2) een overzicht van de jaarresultaten AEB en de verwachte dividendprognoses; (3) een beschouwing over het waarderen van bedrijven.