Sociale Wijkteams
Laatste update: 19 juni 2025
Over het onderzoek
In Zaanstad kunnen inwoners die het op eigen kracht niet redden, terecht bij de Sociale Wijkteams. De wijkteams helpen mensen met vragen over bijvoorbeeld welzijn, zorg, werk en inkomen. Er zijn elf wijkteams verspreid over de gemeente.
De wijkteams werken in opdracht van de gemeente Zaanstad. Daarnaast werken de gemeente en de Sociale Wijkteams nauw samen om de afgesproken doelen te behalen. De gemeente is dus zowel opdrachtgever als partner van de Sociale Wijkteams.
Wij hebben onderzocht hoe de gemeente deze twee rollen van opdrachtgever en partner heeft ingevuld. En hoe dat de effectiviteit van de Sociale Wijkteams heeft beïnvloed. Zodat de gemeente van deze ervaringen kan leren.
Status
Op 26 september 2024 publiceerden we de onderzoeksopzet. Op 30 januari 2025 hebben we onze eerste resultaten met de gemeenteraad gedeeld. Op 19 juni 2025 publiceerden we de rekenkamerbrief met onze conclusies en aanbevelingen.
Onderzoekers
De gemeente Zaanstad is partner en opdrachtgever van de Sociale Wijkteams. De wijkteams waarderen het partnerschap, maar hebben last van zaken die niet goed gaan in het opdrachtgeverschap. De gemeente heeft ook nog een derde rol: regiehouder op ketens. Dat is zorgen dat de wijkteams en andere partijen in het sociaal domein goed kunnen samenwerken. Het zou goed zijn als de gemeente daar meer aandacht voor heeft, concludeert de Rekenkamer Zaanstad. Vooral bij veranderingen gaat dat nu niet altijd goed.
Rekenkamer Zaanstad onderzocht: hoe werkt de gemeente als opdrachtgever en partner?
De gemeente Zaanstad geeft Sociale Wijkteams de opdracht om inwoners te helpen die het (even) op eigen kracht niet redden. Hierdoor is de gemeente opdrachtgever en zijn de wijkteams opdrachtnemer. Tegelijk wil de gemeente als partner met de wijkteams samenwerken. We onderzochten hoe de gemeente beide rollen invult en hoe dit de effectiviteit van Sociale Wijkteams beïnvloedt. Dat is belangrijk, omdat de gemeente de opdracht vanaf 2027 anders gaat organiseren. Daar kan ze de geleerde lessen bij gebruiken.
Partnerschap positief ervaren, maar tekortkomingen in opdrachtgeverschap
Partner zijn betekent voor de gemeente dat ze in vertrouwen en openheid wil samenwerken met de Sociale Wijkteams. De gemeente heeft een goede basis gelegd voor het partnerschap en de wijkteams waarderen deze manier van samenwerken.
We zien tekortkomingen in het opdrachtgeverschap. Een goede opdrachtgever geeft een duidelijke opdracht en heeft zicht op de uitvoering daarvan om zo nodig bij te sturen. We zien dat het voor de gemeente lastig is om overzicht en grip te houden. Dat komt, omdat er veel onderdelen en taken in de opdracht zitten. De gemeente heeft de eigen organisatie en het informatiesysteem waarin gegevens worden bijgehouden niet goed genoeg ingericht om de uitvoering van de opdracht te kunnen volgen. De wijkteams hebben hier last van.
Meer aandacht nodig voor de regierol
Door de brede opdracht werken de wijkteams samen met veel organisaties en gemeentelijke afdelingen. De gemeente moet zorgen dat iedereen goed met elkaar kan samenwerken. Maar bij veranderingen in de opdracht, zorgt de gemeente niet altijd dat iedereen weet wat er verandert. Wijkteams moeten dan extra overleggen met de gemeente en de andere organisaties waarmee ze samenwerken om dit op te lossen. Dat kost de wijkteams tijd.
Ons advies aan het college
Om de verschillende rollen van de gemeente beter in te vullen, adviseren we het college:
- de basis voor goed opdrachtgeverschap op orde te brengen;
- het partnerschap met de Sociale Wijkteams te houden en sterker te maken;
- meer aandacht te hebben voor het voeren van regie op de ketens waarin de wijkteams actief zijn.
Hoe reageert de gemeente op ons rapport?
Het college neemt onze aanbevelingen over. In ons nawoord geven we het college nog twee aandachtspunten mee voor de uitvoering ervan. Ook adviseren we het college een plan van aanpak te maken, waarin het vastlegt welke stappen het nu (in 2025) en in de nieuwe opdracht (vanaf 2027) wil zetten.
- In Zaanstad zijn 11 Sociale Wijkteams. In opdracht van de gemeente ondersteunen zij inwoners die het (tijdelijk) op eigen kracht niet redden.
- De opdracht aan de Sociale Wijkteams omvat 8 thema’s, waaronder maatschappelijke ondersteuning en participatie.
- De 3 uitvoerende organisaties ontvangen gezamenlijk bijna 14 miljoen euro voor de uitvoering van de opdracht in 2024.
- Daarnaast geeft de gemeente de wijkteams aanvullende opdrachten voor naar schatting tussen de 3 en 5 miljoen euro per jaar.
- De gemeente heeft het opdrachtgeverschap aan de Sociale Wijkteams niet integraal belegd, maar per thema onder 2 gemeentelijke opgaves en in 4 ketens.
- Per thema heeft de gemeente indicatoren bepaald waarover de wijkteamorganisaties moeten rapporteren. De halfjaarlijkse rapportage over participatie alleen al bevat gegevens over 15 tot 18 indicatoren en 15 eisen, en telt 13 tot 21 pagina’s.
- Behalve opdrachtgever, heeft de gemeente in relatie tot de Sociale Wijkteams nog 2 rollen: partner en ketenregisseur.