Samenwerking en participatie: diffuse verantwoordelijkheden
Samenwerking en participatie
Over het thema Samenwerking en participatie
Er is maar een beperkt aantal beleidsterreinen waar een gemeente volledig zelf over gaat. In de meeste gevallen zijn andere overheden, maatschappelijke actoren of private partijen eveneens op het beleidsveld actief. Dat vraagt om samenwerking en netwerksturing. Daarnaast participeren burgers in toenemende mate in zowel beleidsvorming als in de uitvoering van beleid. Op het vlak van samenwerking en participatie blijken zich regelmatig problemen voor te doen. Het uitwisselen van informatie en afstemmen van verwachtingen blijkt lastig en verantwoordelijkheden zijn diffuus waardoor regie ontbreekt en taken niet worden uitgevoerd.
Over het thema Samenwerking en participatie
Er is maar een beperkt aantal beleidsterreinen waar een gemeente volledig zelf over gaat. In de meeste gevallen zijn andere overheden, maatschappelijke actoren of private partijen eveneens op het beleidsveld actief. Dat vraagt om samenwerking en netwerksturing. Daarnaast participeren burgers in toenemende mate in zowel beleidsvorming als in de uitvoering van beleid. Op het vlak van samenwerking en participatie blijken zich regelmatig problemen voor te doen. Het uitwisselen van informatie en afstemmen van verwachtingen blijkt lastig en verantwoordelijkheden zijn diffuus waardoor regie ontbreekt en taken niet worden uitgevoerd.
Diffuse verantwoordelijkheden
Wat is het probleem?
Waar partijen in een netwerk samenwerken aan een maatschappelijke opgave, moet ook helder zijn wie waarvoor verantwoordelijk is. “Je gaat erover of niet” klinkt fraai en eenduidig, maar is in de praktijk niet altijd zo eenvoudig te bepalen. Waar heldere verantwoordelijkheden en een regiefunctie ontbreken, blijven belangrijke taken liggen. Diffuse verantwoordelijkheden bemoeilijken niet alleen de uitvoering, maar ook de sturing door en verantwoording aan de gemeenteraad.
Hoe kan het beter?
- Zorg voor een heldere rolverdeling.
- Beschrijf en beleg bijbehorende doelen, taken en verantwoordelijkheden en maak deze ook kenbaar in de gemeentelijke organisatie.
- Bepaal per samenwerkingsvorm de meest geschikte vorm van leiderschap en regievoering.
Projecten
Gemeentelijke rioolwatertaken (2021). Er is sprake van diffuse verantwoordelijkheden, het bestuur heeft zowel publieke als private verantwoordelijkheden. Sommige afspraken tussen gemeente en Waternet – waaronder taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden – worden niet nageleefd, ondanks dat ze helder zijn beschreven.
Grip op Westpoort Warmte (2018). WPW is een complex dossier, de gemeente heeft verschillende rollen die met elkaar kunnen conflicteren (eigenaar, aandeelhouder, medefinancier etc.). In het beleid zijn rollen en verantwoordelijkheden goed vastgelegd, maar in de praktijk laat de samenwerking en onderlinge kennisuitwisseling gebreken zien.
Gemeentelijke regie in het jeugddomein (2013). De regierol van de gemeente is niet goed. De taakverdeling tussen centrale stad en stadsdelen is niet helder. De dubbele aansturing door centrale stad en stadsdelen leidt er toe dat uiteindelijk niemand de regie heeft en een aantal essentiële regietaken niet worden uitgevoerd.
Brede scholen (2010). De mate waarin er sprake is van onderlinge afstemming en samenwerking tussen betrokken partners verschilt per brede school. Vaak heeft het onderwijs de regierol. Stadsdelen zijn nauwelijks betrokken en staan buitenspel als regisseur.
Gemeentelijke rioolwatertaken: inrichting
- Bestuur en ondersteuning
- Deelnemingen en samenwerking
- Riolering
- Volksgezondheid en milieu
Gemeentelijke rioolwatertaken: inrichting
Over het onderzoek
Het riool heeft een belangrijke rol in onze samenleving. De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor een goede werking van het riool en laat de uitvoering en het beheer ervan over aan Waternet. In dit eerste deelonderzoek naar de gemeentelijke rioolwatertaken onderzochten we de inrichting en aansturing van de gemeentelijke rioolwatertaken. De centrale vraag is: in hoeverre voeren de verschillende partijen de gemeentelijke rioolwatertaken in Amsterdam adequaat uit?
De resultaten in 2021
Op hoofdlijnen werkt de huidige inrichting naar behoren. Over het ontwerp is goed nagedacht. En de gemeente, AGV en Waternet zijn tevreden. We vinden wel dat de inrichting heroverwogen moet worden. Deze is sinds de oprichting in 1997 vrijwel niet veranderd. Door het succes van de samenwerking zijn belangrijke punten uit het oog verloren. Er zijn geen evaluaties, heroverwegingen en herijkingen geweest. Hierdoor is de toekomstbestendigheid van de inrichting in gevaar gekomen. Dit resulteert in incidenten en problemen. Ook is er sprake van een gebrek aan professioneel-kritische houding van het stichtingsbestuur naar de directie toe.
Grip op Westpoort Warmte
- Bestuur en ondersteuning
- Deelnemingen en samenwerking
- Economie
- Economie
- Ruimtelijke ordening
- Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Grip op Westpoort Warmte
Over het onderzoek
Amsterdam wil bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs door de warmtevoorziening in de stad te verduurzamen. Er zijn al vanaf de negentiger jaren twee grote warmtenetten in de stad. Het grootste netwerk is in bezit van Nuon Warmte en het kleine westelijk netwerk is eigendom van Westpoort Warmte. In Grip op Westpoort Warmte onderzochten we de wijze waarop de gemeente Amsterdam sturing gaf aan en verantwoording aflegde over Westpoort Warmte B.V.
De resultaten in 2018
Er zijn verschillende gebiedsuitbreidingen geweest. Bij elke gebiedsuitbreiding moeten de oorspronkelijke afspraken worden aangepast. Dat gebeurt slordig of niet. Daarnaast is de structuur van WPW na oprichting niet meer gewijzigd. Daarom is de structuur nu complex en gedateerd. Tot slot wordt de kennisachterstand over WPW bij de gemeente steeds groter: belangrijke risico’s worden niet gedeeld met de raad. En deze risico’s worden daarom niet betrokken bij het besluitvormingsproces.
Gemeentelijke regie in het jeugddomein
- Sociaal domein
- Wmo en zorg
Gemeentelijke regie in het jeugddomein
Over het onderzoek
Door de overheveling van taken van het Rijk en de stadsregio naar de gemeente wordt de gemeente Amsterdam in 2015 verantwoordelijk voor een fors budget voor de jeugdzorg. Dit stelt steeds hogere eisen aan de regievoering door de gemeente. Wij onderzochten twee reguliere aanpakken binnen het jeugddomein: de aanpak van risicojongeren in de jeugdnetwerken 12+ en de aanpak van risico- en multiprobleemgezinnen. Daarnaast onderzochten we hoe de gemeente haar regiefunctie invult bij de Top600-aanpak en welke lessen daaruit te trekken zijn voor de gemeentelijke regie in het jeugddomein.
De resultaten in 2013
We concluderen dat het informatiesysteem waarin de gemeente al veel investeerde onvoldoende wordt benut. De gemeente voert op veel plekken binnen het jeugddomein regie. Het onderzoek laat zien dat daar nog het nodige kan worden verbeterd. De gemeente heeft haar rol richting externe partners en de taakverdeling tussen stad en stadsdelen niet altijd even helder gedefinieerd. Voor de verbetering van de regierol kan worden gekeken naar de wijze waarop de gemeente regie voert binnen de Top600-aanpak. Daaruit blijkt onder andere dat bestuurlijke aandacht, monitoring van resultaten en commitment van de partners belangrijke elementen zijn voor goede regie.
Brede scholen
- Onderwijs
- Onderwijs
Brede scholen
Over het onderzoek
Goed onderwijs staat van oudsher in de maatschappelijke belangstelling. Sinds de laatste jaren van de vorige eeuw is er belangstelling voor de samenwerking tussen onderwijs, zorg en welzijn in de zogenaamde brede school. Ook in Amsterdam is dit initiatief al snel opgepakt. In de jaren negentig ontstonden in Amsterdam de eerste brede scholen of voorlopers daarvan. We onderzochten de stand van zaken van de ontwikkeling van brede scholen in de (voormalige) stadsdelen, die tot juni 2010 bij de Rekenkamer Stadsdelen Amsterdam waren aangesloten.
De resultaten in 2010
Over brede scholen bestaat veel onduidelijkheid. Ouders kunnen daardoor bij de keuze van een school nooit op het etiket ‘brede school’ afgaan, maar moeten altijd nagaan welke concrete voorzieningen en activiteiten een school biedt. Door de onduidelijkheid zijn de resultaten en effecten van brede scholen nauwelijks na te gaan.