Ontwikkeling en uitvoering van beleid: vaagheid in beleid

Over het onderzoek
Het groen in Amsterdam is voor veel Amsterdammers van grote waarde. Ook het college van burgemeester en wethouders onderkent het belang van groen in de stad en heeft de ambitie uitgesproken in het Coalitieakkoord (2018) om de openbare ruimte in de stad groen en gezond te houden. Met dit onderzoek wilden we in beeld brengen of er in Amsterdam voldoende, goed en bruikbaar groen is. Daarnaast bekeken we hoezeer kan worden gevolgd in welke mate het college haar ambities (in de toekomst) realiseert. Groen in de stad was het publieksonderzoek van 2020.

De resultaten in 2021
Het is niet goed mogelijk om te beoordelen of er in Amsterdam voldoende, goed en bruikbaar groen is. Hoewel het college veel ambities heeft ten aanzien van groen, is het beleid nog in ontwikkeling en ontbreken daardoor heldere normen. Dat is problematisch, omdat de stad ook moet groeien zonder dat het groen in het geding komt. Zonder goede normen kan bijvoorbeeld niet bewaakt worden of ruimtelijke ontwikkelingen niet te veel ten koste gaan van het groen.

Over het onderzoek
In twee deelonderzoeken nemen we het Amsterdamse jeugdbeleid onder de loep. De kosten voor regionaal ingekochte specialistische jeugdhulp namen de afgelopen jaren sterk toe. De gemeente besloot daarom om het inkoopstelsel voor de jeugdhulp per 1 januari 2021 te wijzigen. Het eerste deelonderzoek gaat over dit nieuwe inkoopstelsel voor hoogspecialistische jeugdhulp: wat zijn de probleemanalyse en beleidsredenering achter dit besluit, zijn deze van voldoende kwaliteit, en vormt het stelsel een passende oplossing voor de gesignaleerde problemen?

De resultaten in 2020
De gemeente acteert met “volle kracht vooruit” en koos voor een geheel nieuw inkoopstelsel. Dat straalt daadkracht uit. Hierbij is echter geen tijd genomen om te reflecteren op wat er fout ging. Door deze onbalans tussen acteren en reflecteren is het de vraag of het nieuwe inkoopstelsel een oplossing is voor de problemen in het huidige stelsel.

Over het onderzoek
Een serieus knelpunt op de Zaanse woningmarkt is het tekort aan woningen binnen alle prijsklassen. Het woningtekort in Zaanstad ligt in 2019 op 5% in plaats van maximaal 2%. De gemeente blijkt tot 2030 behoefte te hebben 10.000 nieuwe woningen. Woningen zijn te klein, te duur en/of van lage kwaliteit. De gemeente wil het woningaanbod in Zaanstad daarom verbeteren. Ze wil een meer divers en beter passend aanbod van woningen voor verschillende doelgroepen realiseren, en de spanning op de woningmarkt aanpakken. In Woonbeleid in Zaanstad onderzochten we of het beleid waarmee de gemeente dit nieuwe woningaanbod wil verwezenlijken, van voldoende kwaliteit is.

De resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat de probleemanalyses die de gemeente heeft gemaakt, grondig en actueel zijn. Wel bestaat ontbreekt soms overzicht over het hele probleemveld door het grote aantal afzonderlijke analyses. Het ontbreken van een geïntegreerd overzicht maakt het voor een geïnteresseerde buitenstaander, maar ook voor de raad, lastig om het volledige terrein van het woonbeleid te volgen, en problemen in samenhang te kunnen beoordelen. We vinden dat de door de gemeente geformuleerde doelen, prestaties en indicatoren beter kunnen worden uitgewerkt. Wel neemt de gemeente behoorlijk wat maatregelen om haar doelen te bereiken.

Over het onderzoek
In Nederland moeten gemeenten met indicatoren laten zien hoe zij hun beleid uitvoeren. De indicatoren van de gemeente Amsterdam staan in een doelenboom. We onderzochten in Bruikbaarheid van indicatoren of de indicatoren van de gemeente Amsterdam zorgen voor een helder, relevant en bruikbaar inzicht van door haar behaalde activiteiten en doelen. Kunnen raadsleden en geïnteresseerde burgers de inzichten uit de doelenboom goed gebruiken? We onderzochten vijf indicatoren uitgebreider. Dit tweede deelonderzoek ging over het verwijderen van drijf- en grofvuil.

Deze indicator is geformuleerd voor de activiteit van de gemeente om het openbare water begaanbaar, aantrekkelijk, schoon en veilig en schoon te maken voor alle gebruikers, door jaarlijks honderden tonnen afval uit het water te laten verwijderen met speciale boten van Waternet.

Resultaten in 2019
In de begroting staat weinig over de indicator voor het verwijderen van drijf- en grofvuil. Hierdoor kunnen lezers van de begroting vermelde cijfers lastig of helemaal niet plaatsen. Daarnaast sluit de activiteit niet precies aan op wat de indicator meet. Wel is de indicator voldoende duidelijk en specifiek beschreven. Tot slot is de indicator redelijk betrouwbaar tot stand gekomen: het gerapporteerde aantal ton verwijderd drijf- en grofvuil komt vrijwel overeen met het werkelijke gewicht van het verwijderd drijf- en grofvuil.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam startte in 2009 met Project 1012: een ambitieuze aanpak van de criminaliteit in het postcodegebied 1012. Dit is het oude centrum van Amsterdam dat onder meer bestaat uit de Wallen. In 2011 onderzochten we in Coalitieproject 1012 de  kaderstelling en informatievoorziening van dit project. In 2018 eindigde het langlopende coalitieproject en onderzochten we in ons onderzoek Project 1012 in  hoeverre de gemeente de gestelde doelen heeft bereikt. We hebben daarvoor inzichtelijk gemaakt of de activiteiten van Project 1012 volgens plan zijn uitgevoerd. En welk effect het project heeft gehad op het oude centrum van Amsterdam.

Resultaten in 2018
Onze conclusie is dat er successen zijn behaald in het 1012-gebied, maar dat het niet heeft geleid tot de gewenste economische opwaardering van de oude binnenstad en een doorbraak van de criminele infrastructuur. Om grip te krijgen op de buurt is een aanpak noodzakelijk waarbij ambities en inspanningen meer in evenwicht zijn en deze lang kunnen worden volgehouden.

Over het onderzoek
In Drukte en leefbaarheid in de stad wilden we nagaan hoe de gemeente omging met de spanning tussen leefbaarheid en de groei van bezoekers aan de stad. Deden het college en de bestuurscommissies voldoende om de balans tussen leefbaarheid en toegenomen drukte in de stad te bewaken? Drukte en leefbaarheid in de stad was het publieksonderzoek van 2016.

De resultaten in 2016
De gemeente heeft zeker veel aandacht voor het leefbaar houden van de stad ondanks de toenemende drukte. Maar de gemeente schiet ook op een aantal punten tekort. Zo zijn haar doelen zijn niet helder en sluiten nieuwe plannen onvoldoende aan op het bestaande beleid. Ook wordt de kennis van de burgers niet echt gebruikt. Tot slot concluderen we dat de organisatie rond het programma Stad in Balans beter kon.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam wil de hele stad zo snel mogelijk voorzien van een fijnmazig glasvezelnet met zo min mogelijk gemeentelijke middelen. Daarom richtte de gemeente met private partijen het bedrijf Glasvezelnet Amsterdam BV (GNA) op. De gemeente Amsterdam ziet de aanleg van glasvezel als een publieke taak waarvoor zij verantwoordelijk is. Ze kan die verantwoordelijkheid op verschillende manieren invullen. Wij onderzochten of er bijstelling nodig is in de manier waarop de gemeente haar publieke taak via GNA uitvoert. En of er meer algemene lessen zijn te trekken over het deelnemingenbeleid.

Resultaten
We concluderen dat voorafgaand aan de start goed is nagedacht over de uitgangspunten van dit samenwerkingsverband met private partners waarmee de aanleg wordt gerealiseerd, maar dat de uitwerking van het beleid hiaten vertoont en de controle op de uitvoering onvoldoende is geweest.

Over het onderzoek
In 2013 voerden wij een verkenning uit naar de vernieuwing in het sociaal domein. De aanleiding voor deze verkenning was dat het sociaal domein een groot en complex veranderingsproces onderging, waarmee veel Amsterdammers te maken zouden krijgen en waarmee veel geld is gemoeid. Het belang van het sociaal domein groeit. Geschat werd dat het gemeentelijke inkoopbudget in 2015 voor circa 55% naar het sociale domein zou gaan, terwijl dit in de jaren negentig nog 25% was. Door de toenemende taken vanuit de decentralisatie van jeugd, ABWZ en participatie kreeg de raad ook een grotere kaderstellende en controlerende rol in het sociaal domein.

De resultaten in 2013
Er is nog zoveel in beweging in het sociaal domein, dat het volgens ons nu niet zinvol is om een diepgaand onderzoek in te stellen. De veranderingen in het sociaal domein zijn verstrekkend en we vinden het dan ook belangrijk om hierbij een vinger aan de pols te houden. Dat doen we door in onze rekenkamerbrief een aantal aandachtspunten en risico’s te noemen die de aandacht van de raad verdienen. En we gaan de voorbereiding en invoering van de drie decentralisatie in Amsterdam op verschillende momenten monitoren.

Over het onderzoek
Mensen met een zorgbehoefte, zoals ouderen of personen met een fysieke of medische beperking, hebben extra voorzieningen nodig om zelfstandig te kunnen blijven wonen. In stadsdeel Centrum is 10% van de bevolking ouder dan 65 jaar. In 2030 zal dat 18% zijn. Daardoor zal er een grotere behoefte komen aan aangepaste woningen. De mogelijkheden om nieuwe aangepaste woningen te realiseren zijn beperkt in stadsdeel Centrum. We deden in Zorgwoningen al eerder onderzoek naar huisvesting van senioren en gehandicapten. Reden voor dit nieuwe onderzoek waren de gesignaleerde problemen bij de realisatie van woningen met zorg in het stadsdeel. We onderzochten of het stadsdeel zijn instrumenten voldoende benut.

De resultaten in 2012
Stadsdeel Centrum heeft verschillende instrumenten om wonen met zorg te realiseren. Maar ze benut niet al deze instrumenten. En bij de meeste instrumenten nemen corporaties en zorginstellingen de beslissingen; niet het stadsdeel. Het stadsdeel maakt de beperkingen in het beleid nu onvoldoende duidelijk en geeft onvoldoende aan wat het stadsdeel wel wil en kan bereiken. Het stadsdeel moet daarom duidelijk maken wat wél kan en die instrumenten op een goede manier inzetten.

Over het onderzoek
Voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden is in de periode 2007-2010 gemiddeld € 10,5 miljoen per jaar beschikbaar. Dit budget wordt verstrekt vanuit de doeluitkering van het Rijk voor de Wet werk en bijstand (het zogenaamde werkdeel). We onderzochten de wijze waarop het re-integratiebeleid in Zaanstad is vormgegeven, welke resultaten er met het re-integratiebeleid zijn behaald en op welke wijze de gemeente Zaanstad toezicht houdt op re-integratie bedrijven.

De resultaten
We vinden dat de beleidsformulering van de gemeente Zaanstad op het terrein ven re-integratie kan worden verbeterd, en dat de gemeente meer transparant kan zijn over de behaalde resultaten. Daarnaast kan de gemeente scherper zijn op de uitvoering van het re-integratiebeleid.