Evaluatie en verantwoording: weinig toegesneden rapportages

Over het onderzoek
Amsterdammers melden steeds vaker als zij iets zien wat gemaakt of opgeruimd moet worden. Zoals een losse stoeptegel of een volle prullenbak. Het college wil dat burgers snel en altijd een melding kunnen doen. Dus ook ’s avonds en in het weekend. De gemeente wil vervolgens ook alle meldingen snel afhandelen. Daarbij wil ze de melder goed op de hoogte houden van de afhandeling. In Afhandeling meldingen openbare ruimte gingen we na of de afhandeling doeltreffend is.

De resultaten in 2021
Wij concluderen dat de afhandeling gedeeltelijk doeltreffend wordt afgehandeld. Meldingen kunnen 24/7 worden gedaan en het meldingsformulier is versimpeld. De communicatie met de melder is verbeterd en de klanttevredenheid stijgt. Een ander deel van de doelen is niet bereikt. Een aanzienlijk deel van de (urgente) meldingen wordt niet binnen de toegezegde termijn afgehandeld. Meldingen met de status ‘afgehandeld’ zijn niet altijd resultaatgericht opgelost, en het college slaagt er maar beperkt in om terugkerende problemen, bijvoorbeeld afval naast de container, structureel op te lossen.

Over het onderzoek
Het college wil meer Amsterdammers op de fiets en wil het fietsen aantrekkelijker maken, zo staat in het Meerjarenplan Fiets 2017-2022. Daarbij is een van de doelen het verbeteren van de doorstroming, het comfort en de verkeersveiligheid op kruispunten. Wij onderzochten de maatregelen die de gemeente Amsterdam heeft genomen om tien van de drukste kruispunten in Amsterdam vóór 2022 fietsvriendelijk te maken, met een budget van € 1,6 miljoen.

De resultaten in 2020
Het college hanteert een innovatieve aanpak om haar doelen te realiseren. Twee van de tien fietsvriendelijke kruispunten zijn gerealiseerd. Het is onwaarschijnlijk dat alle kruispunten tijdig kunnen worden aangepakt. Het oorspronkelijke budget (€ 1,6 miljoen) is niet toereikend en zal worden overschreden. Hoewel de aangepakte kruispunten iets zijn verbeterd in het voordeel van de fietser, verwachten we niet dat de kruispunten op korte termijn volledig fietsvriendelijk worden. Het college houdt ook rekening met de belangen van andere verkeersdeelnemers en bovendien is de ruimte op kruispunten in Amsterdam schaars.

Over het onderzoek
Naar schatting worden in Amsterdam jaarlijks 28.000 fietsen gestolen. De gemeente bestrijdt fietsdiefstal met verschillende maatregelen. In Fietsdiefstalbestrijding onderzochten we de doeltreffendheid en doelmatigheid van de drie belangrijkste maatregelen die de gemeente Amsterdam heeft genomen om fietsdiefstal te bestrijden: 1) het gratis graveren van fietsen, 2) het controleren van verwijderde fietsen op diefstal door het Fietsdepot en 3) registercontroles bij fietshandelaren.

De resultaten in 2020
Het doel om het aantal fietsdiefstallen te verminderen, is niet gerealiseerd. Het aantal aangiften is in Amsterdam sinds 2012 zelfs licht gestegen (9%), terwijl landelijk het aantal aangiften met 33% is gedaald. De gemeente heeft zelf maar weinig inzicht of de maatregelen bijdragen aan het verminderen van het aantal fietsdiefstallen en wat het kost. Fietsdiefstalbestrijding wordt al lange tijd op de automatische piloot uitgevoerd. Sinds 2010 is het beleid (inclusief de doelstellingen) niet meer geactualiseerd en zijn de maatregelen niet meer heroverwogen. College en raad worden verder nauwelijks nog geïnformeerd door de ambtelijke organisatie, ook niet bij belangrijke besluiten.

Over het onderzoek
Nederland gaat van het aardgas af. In de gesprekken over de verduurzaming van de warmtevoorziening van Amsterdam nemen warmtenetten al lang een belangrijke plaats in. Voordat we besloten onderzoek uit te voeren naar dit onderwerp, voerden we eerst een verkennend onderzoek uit naar het beleid van de gemeente over de verduurzaming van de warmtevoorziening.

De resultaten in 2019
We constateren dat er een door de gemeenteraad vastgesteld beleidskader ontbreekt voor het verduurzamen van de warmtevoorziening. Daarnaast zijn de beoogde effecten concreet, maar missen deze scherpte. We zien ook dat het beleidsdoel helder en concreet is geformuleerd. Echter zijn de middelen onvoldoende helder en concreet. Tot slot concluderen we dat het beleid niet tijdig is vastgesteld.

Over het onderzoek
Door de wijziging van het bestuurlijk stelsel in 2014 is de planning- & controlcyclus (P&C-cyclus) van de voormalige stadsdelen aanzienlijk veranderd. Naar aanleiding van een wens van de bestuurscommissies van de stadsdelen hebben wij een inventariserend onderzoek uitgevoerd naar de knelpunten bij de P&C-cyclus en de gebiedscyclus bij de stadsdelen. Hierbij hebben we ook bekeken of de raad een goed inzicht kan krijgen in de stand van zaken van de gebiedsplannen en of de bestaande documenten transparant en toegankelijk zijn voor de burger.

Resultaten in 2017
Onze belangrijkste conclusie is dat de gemeente doet voorkomen alsof de nieuwe P&C-cyclus en de gebiedscyclus naadloos in elkaar grijpen, maar dat is niet het geval. De raad moet het doen met de abstracte jaarrekening en de zeer gedetailleerde uitvoeringsmonitor. Voor de burger is het lastig om te bepalen in hoeverre alle activiteiten van de stadsdelen op koers liggen. De plannen en verantwoordingsdocumenten verschillen in opzet en de kwaliteit is zeer divers. Voor de bestuurscommissies wordt het pas laat duidelijk over hoeveel budget ze kunnen beschikken.

Over het onderzoek
Eind jaren negentig werd geconstateerd dat de Oostlijn van de Amsterdamse Metro aan groot onderhoud toe was. Het project Metromorfose werd uiteindelijk vanwege de hoge kosten stilgezet. Daarna werd het project voor de renovatie van de Oostlijn opgezet. Dit project bestond uit twee onderdelen: de renovaties van de stations en het verbeteren van de tunnelveiligheid. De problemen die bij dit project ontstonden, leidden tot vertragingen en hoog oplopende kosten. In dit onderzoek wilden we achterhalen wat de achterliggende oorzaken waren voor de gesignaleerde problemen.

De resultaten in 2016
De oorzaken voor de problemen zijn divers en moeten in samenhang worden bekeken. Het was bovendien een complex project om uit te voeren, onder andere omdat de dienstregeling van de metro zo min mogelijk mocht worden verstoord. Daarnaast was er voortdurend druk op het gebied van tijd en geld. Dit zorgde ervoor dat de gemeente machteloos was in de aansturing richting de aannemer.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam heeft per 1 januari 2014 het Afval Energie Bedrijf (AEB) Amsterdam verzelfstandigd. In de loop van 2014 meldde de directie dat de financiële resultaten tegenvielen. Hierdoor moest de gemeente de dividendverwachtingen naar beneden bijstellen. Ook heeft zij de waarde van het Afval Energie Bedrijf afgewaardeerd. Deze tegenvallende resultaten waren voor de gemeenteraad aanleiding om ons te verzoeken onderzoek te doen. We onderzochten of het besluitvormingsproces van de verzelfstandiging adequaat is geweest.

De resultaten in 2015
We concluderen dat de gemeente het verzelfstandigingsproces heeft onderschat. De besluitvorming door de raad heeft onder tijdsdruk plaatsgevonden. Er is onvoldoende rekening gehouden met branche- en bedrijfsspecifieke omstandigheden. De historische resultaten van het AEB zijn onvoldoende geanalyseerd, Bij de gemeente ontbreekt de expertise om de prognoses goed te beoordelen. De risico’s van de transitieprojecten zijn bekend, maar zijn onvoldoende gecommuniceerd. Ten tijde van het verzelfstandigingsproces was al duidelijk dat afwaardering van het bedrijf noodzakelijk was, maar de waarde van AEB op de openingsbalans is niet naar beneden bijgesteld. We denken dat het tekortschietend besluitvormingsproces echter geen invloed heeft gehad op de beslissing om AEB te verzelfstandigen. Een beter besluitvormingsproces had wel een beter inzicht opgeleverd in de haalbaarheid van de verschillende transitieprojecten en waarde van het AEB ten tijde van de verzelfstandiging.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam wil de hele stad zo snel mogelijk voorzien van een fijnmazig glasvezelnet met zo min mogelijk gemeentelijke middelen. Daarom richtte de gemeente met private partijen het bedrijf Glasvezelnet Amsterdam BV (GNA) op. De gemeente Amsterdam ziet de aanleg van glasvezel als een publieke taak waarvoor zij verantwoordelijk is. Ze kan die verantwoordelijkheid op verschillende manieren invullen. Wij onderzochten of er bijstelling nodig is in de manier waarop de gemeente haar publieke taak via GNA uitvoert. En of er meer algemene lessen zijn te trekken over het deelnemingenbeleid.

Resultaten
We concluderen dat voorafgaand aan de start goed is nagedacht over de uitgangspunten van dit samenwerkingsverband met private partners waarmee de aanleg wordt gerealiseerd, maar dat de uitwerking van het beleid hiaten vertoont en de controle op de uitvoering onvoldoende is geweest.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam streeft naar het verminderen van het aantal (ernstige) verkeerslachtoffers. In het verleden lag de nadruk op de aanpak van punten in de stad waar veel ongevallen gebeuren, de zogenaamde black spots. In Verkeersveiligheid onderzochten we hoe het gesteld is met de verkeersveiligheid in Amsterdam, welke maatregelen de gemeente neemt op de meest gevaarlijke kruispunten in de stad en in hoeverre deze effectief zijn.

De resultaten in 2015
Door de slechte kwaliteit van de landelijke ongevallenregistratie is moeilijk vast te stellen hoe het ervoor staat met de verkeersveiligheid in Amsterdam. Met een slag om de arm kan worden gezegd dat het beeld in Amsterdam niet alleen maar positief is. Het beleid en de uitvoering rondom blackspots is wel voldoende vastgelegd. Maar relevante informatie wordt niet altijd gedeeld met de gemeenteraad. En de snelle en eenvoudige maatregelen, die bij de aanpak van blackspots worden genomen, leiden tot verbeteringen, maar lossen vaak de complexe problematiek van een blackspot niet op.

Over het onderzoek
In Afwikkeling van niet-fiscale bezwaren onderzochten we de wijze waarop de gemeente Zaanstad niet-fiscale bezwaren van burgers afwikkelde. De belangrijkste vraag was of de gemeente gebruikmaakte van de mogelijkheden om niet-fiscale bezwaren op een informele wijze af te handelen. Daarnaast bekeken we of de gemeente de bezwaren rechtmatig afhandelde.

De resultaten
We concludeerden dat de gemeente niet-fiscale bezwaren oplossingsgericht en met een zekere souplesse afwikkelde. Maar dat de zogenaamde informele methode niet structureel werd toegepast. De mogelijkheden om niet-fiscale bezwaren op een informele wijze af te handelen, werden niet volledig benut en de afhandeling kon efficiënter en klantvriendelijker. Daarnaast concluderen we dat de rechtmatigheid over het algemeen goed is, maar beter kan en moet.

Over het onderzoek
Het Coalitieproject 1012 is een groot, complex en ambitieus project: in het wallengebied moet de criminele infrastructuur worden doorbroken en het entreegebied van Amsterdam moet worden opgewaardeerd. In dit beperkte onderzoek zijn we nagegaan in hoeverre de kaderstelling en de informatievoorziening aan de raden over het project voldoende is. Hebben de raden de door hen gewenste grip op het coalitieproject?

Resultaten in 2011
Wij concludeerden dat dit nog niet het geval is. Hoewel de ambitie van het project duidelijk is, vinden we dat de plannen nog niet duidelijk maken hoe deze ambitie moet worden gerealiseerd. Het is onduidelijk in hoeverre commerciële activiteiten die gevoelig zijn voor criminele invloeden moeten verdwijnen. Ook zijn de verwachte kosten nog niet helemaal in beeld gebracht. Dit maakt het voor de gemeenteraad en de stadsdeelraad Centrum moeilijk om echt grip te krijgen op het project en afgewogen besluiten te nemen. Hiervoor moeten de plannen verder worden uitgewerkt. En is meer toegesneden informatie noodzakelijk over de voortgang over het project.